" 27 Mart Dünya Tiyatro Günü" ya da "Meddahın Asasıyla Mendili"

Bugün 27 Mart… Dünya Tiyatro Günü… Artık öyle bir hale geldik ki tiyatro sözcüğü gündelik konuşmalarda yeni ve çirkin bir anlam kazandı. Biri yalan söylediğinde, iki yüzlülük yaptığında, karşısındakini dolandırmak, kandırmak için çirkin ayak oyunlarına başvurduğunda kullanılır oldu bu sözcük. Sıraladığımız bütün bu olumsuz nitelikleri bünyesinde barındıranlara şöyle diyor artık çoğu kişi;

“Tiyatro yapma!”

Sanki sözcüğün manasını bilir gibi daha da ileri gidenler de var. Onlar da şöyle diyor benzer durumlarda;

“Bana tuluat yapma!”

Tiyatro anlamına da gelir bu sözcük doğaçlama anlamına da... Bana göre sahne sanatlarının en üst mertebesidir.

Peki, insanların tiyatroyu itibarsızlaştırıp bu sözcüğü  böylesi bir anlamda kullanmasının sebebi ne olabilir sizce? Bence insanlar gerçek tiyatronun ne olduğunu bilmiyorlar ve tiyatro adı altında yapılan kimi kepazeliklerden yola çıkarak bu sanatı böyle yalan dolan bir şey zannediyorlar.

Bu yüzden ben bu akşam size geleneksel tiyatromuzun en önemli türü olan meddahtan söz edeceğim biraz… Meddah sözcüğü methetmekten gelir… Hatta Şair Dertli’nin bir türküsü var;

 “Medhine meddah olalım

   Hüsrev-i huban güzele

   Vasfına sözler bulalım

   Dinleye yaran güzele…”

Bu methetmek aslında onun ağzından dinlenen her şeyin dinleyene başka bir güzellikte geldiğini vurgular… Bütün söz sanatlarının en üst mertebesi meddahlıktır. Tuluat sanatının üstadı Meddah’tır...

Elinde asası, boynunda mendiliyle, öyküler anlatan, yansılayan üstatlar...

 

Asasını üç kere yere vurur Meddah ve söze şöyle başlar; ‘ Hak, dostum hak...” Sonra da bin bir kimliğe girer, bin bir yere götürür dinleyenlerini... Hikâyesini anlattığı süre içinde “açık göze düş gördürür…” Sözünü de şöyle bağlar,

“ Sürç-ü lisan ettiysem affola...”

Sürç-ü lisan yani dil sürçmesi ne kadar da önemlidir aslında... Günümüzde de öyküler anlatan, insanları güldüren ve bu yolla büyük şöhret kazanan kişiler var... Onların da kimi zaman sürçüyor dilleri... Hele bazılarının ağızlarını açtıkları an başlayan ve kapadıkları an tamamlanan zaman zarfına koca bir dil sürçmesi demek bile olası... Ancak meddah gibi af dileyerek sonlandırdıkları söylenemez sözü...

Dün, sözünü ettiğimiz halk sanatçıları insanları, hünerle, yetenekle sanatın bütün güzellikleriyle güldürme yolunu seçmişlerdi... Bugünse mizah diye karşılaştığımız kimi gösterilerde, değerlerin mizaha malzeme edildiğini görüyoruz... Bu yapılan pek de zor olmasa gerek... 

Tabii ki öyle söz ustaları var ki günümüzde, hani “ Konuşunca ağzından bal damlıyor...” derler ya, bu deyim bile yetersiz kalır, onların dilinden en bilindik öykü bile dinlenirken hissettiklerimizi dile getirmeye...

Peki, neden onların büyüklüğü ve ustalığı tartışılmaz hiçbir ortamda ve hiçbir zaman... Bütün yeteneklerinden ve özelliklerinden önce izleyicilerine ve dinleyicilerine olan saygılarıdır herhalde bunun nedeni...

Efendim Meddah'ın elinde asası, boynunda da mendili olduğunu söylemiştik... Peki, ne anlamı vardır bu iki eşyanın? Tabii ki dekor olur, kostüm olur onlar; anlatılarını yansılayan ustaların ellerinde... Başka anlamları daha vardır bu iki eşyanın... Bu iki eşyayla aslında şöyle der seyircilerine Meddah;

Eğer sürç-ü lisan ettiysem, bu sopayla dövün beni, hak etmişimdir...

Çok ileri gittiysem söylediklerimde, bu mendille asın beni, müstahaktır...”

Sürç-ü lisan ettiysek, affola...