Bir Radyo Dergisinin Hikâyesi: " THE LISTENER "
Radyo yayıncılığı denildiğinde dünyada akla gelen ilk isim kuşkusuz
BBC… 1920’li yıllarda bütün dünyada yeni bir teknoloji olan radyonun
yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte örgütlü ve özgün bir yayıncılık anlayışıyla
birçok ülkeye de örnek olan BBC, aynı zamanda ilk radyo dergilerinden olan ‘
The Listener’ (Dinleyici) adlı süreli yayınıyla da yayıncılık tarihinde önemli
bir yere sahip… 2000li yıllarda bir radyo dergisi yayınlanırken, öncü bir yayın
kuruluşu olarak BBC’nin kurumsal deneyimlerinden ve bu konudaki örneklerden de
söz etmek sanırım yerinde olur.
BBC’nin efsanevi yöneticisi Lord Reith, ileri görüşlü bir yaklaşımla
haftalık bir radyo dergisinin önemini fark etmiş. Yayınlanacak derginin asal
işlevi de BBC’nin kültürel misyonunu halka aktarmak olarak hedeflenmiş… Tabii
bunun yanı sıra hızla yaygınlaşan radyoyu ve radyo kültürünü geniş kitlelere
tanıtmak ve programlardan dinleyicilerin haberdar olmasını sağlamak gibi pratik
bir işlev de göz ardı edilmemiş proje aşamasında. Bilindiği gibi ülkemizde de 40’lı
50’li yıllarda radyo dergileri uzun periyotlarla yayınlanmış. Arşivlerde bu
radyo dergilerine ulaşabiliyoruz. Özellikle radyo oyunu tarihi üzerinde
yapılacak araştırmalarda elimizdeki tek basılı kaynak bu dergiler… Radyo
teknolojisi hakkında bilgilerin verildiği, dünyadan yayıncılık örneklerinin
tanıtıldığı bu dergiler zamanında okuyucu tarafından da oldukça ilgi
görüyormuş… Ancak bizdeki radyo
dergilerinin daha çok, dinleyicilerin büyülü küçük kutudan seslerini duyduğu
sanatçılar ve ünlüler hakkındaki meraklarını gidermek amacıyla hazırlandığını
söylemek pek yanlış olmaz… Günümüzde de okurlar bu dergilerle bugünden
bakıldığında biraz primitif sayılabilecek reklamları incelemek için
ilgileniyorlar çoğunlukla.
Bizdeki ilk örneklerden farklı olarak BBC ‘The Listener’ dergisine
kültürel bir misyon yükleyerek yola çıkmış… Edebiyat ve müzik yayınlarının konu
edildiği, yeni kitapların tanıtıldığı, gelecek haftanın kültür programlarının
yayın saatleriyle birlikte listelenip tanıtıldığı haftalık bir dergi. The Spectator
, New Statesman ve The Listener; uzun yıllar İngiltere’nin üç haftalık dergisi
olarak yayınlanmışlar.
16 Ocak 1929’da yayınlanmaya başlanan derginin sayfalarında İngiliz
Edebiyatının birçok ismine rastlamak mümkün… George Orwel, Bertrand Russell, George Bernard Shaw, Wirginia Wolf
bu isimlerden sadece birkaçı… Hatta Silvia Plath gibi daha yakın dönem
sayılabilecek yazarlar da ilk eserlerini okuyucuyla ‘The Listener’ sayesinde
buluşturma imkânı bulmuşlar…
Bu derginin web üzerinden ulaşılabilinen arşivinde neler yok ki… 1941
yılında büyük şair ve radyo oyun yazarı Henry Reed, ‘Şavaş döneminde Şiir ‘
başlıklı bir makale yayınlamış… Henry Reed, şu ‘Parçaların Adları’ adlı
muhteşem savaş karşıtı şiirin yazarı… Yine 40lara ait bir başka sayıda, Dünya Tarihinin
ilk radyo oyunu ‘Tehlike’nin yazarı Richard Hughes’un tarihi bir röportajı var.
Bu ilk radyo oyununu nasıl yazdığını ve yapımcı Nigel Playfair’in oyunu nasıl
kaydettiğini anlatıyor…
80’lerin başında ‘The Listener’da politik tercihlerinden dolayı değiştirilen
editörler krizi yaşanıyor. Tabii bu durun derginin içeriğine de yansıyor.
Margaret Thatcher döneminde BBC’nin özelleştirilme çalışmalarıyla birlikte
kurumun tüm ticari faaliyetleri gibi ‘The Listener’da yeni kurulan şirkete
aktarılıyor. Tabii ki artık kar amaçlı bir işletme olarak görülen BBC’de ‘The
Listener’ dergisi de edebi değerinden çok ticari değeriyle ölçülmeye ve
yargılanmaya başlıyor. 1987’de BBC’yle ortak bir başka şirkete geçen derginin
başına bir mizah dergisinden transfer olan Alan Coren editör olarak
getiriliyor. Görevi, dergiyi sıkıcı sanatsal ve edebi havasından kurtarıp
eğlenceli bir hale getirmek... 1990’da bu şirket de ‘The Listener’ı
yayınlamaktan vaz geçince BBC yayını kendi imkânlarıyla sürdüremeyeceğine karar
veriyor.
1929 yılında idealist başlayan
yaklaşım ve tavır, ne yazık ki İngiltere’de yaşayamadı ve dergi 1991 yılında
yayınlarına tamamen son verdi… ‘The Listener’dan geriye ne mi kaldı? Çapraz
bulmaca… 1930 yılında ‘The Listener’ dergisi sayfalarında özenle hazırlanmış
bir çapraz bulmacaya yer vermeye başladı ve bu çapraz bulmaca kısa zamanda
okuyucular arasında büyük bir ilgi görmeye başladı… Söylenildiğine göre, o
dönemde İngiltere’de yayınlanan en zor çapraz bulmacalar ülkenin tek radyo
dergisi olan ‘The Listener’dakilerdi… BBC bir radyo dergisini, 1991’den
itibaren yayınlayamadı. 60lardan sonra BBC de, İngiliz toplumu da değişti. The
Listener gibi kültürel bir yayına artık okuyuculardan talep yoktu… Ama kimse
İngiltere’nin ilk radyo dergisinde yayınlanan çapraz bulmacaları unutamadı…
Halktan gelen talep de karşılığını buldu… Hayır, yanlış anlamayın… ’The
Listener’ 2000’li yıllarda yeniden yayınlanmaya başlanmadı. O meşhur çapraz
bulmaca ‘The Times’a transfer oldu… Belki bir cumartesi günü ‘The Times’ın
kitap ekinde yayınlanan çapraz bulmacada şöyle bir soruyla da karşılaşılabilir;
İngiliz edebiyatının en önemli isimlerinin yazılarına yıllarca yer
veren, 16 Ocak 1929’da yayın hayatına başlayan ve artık böyle bir dergiye gerek
kalmadığı için 1991’de yayınına son verilen İngiltere’nin ilk radyo dergisi…
Yukarıdan aşağı sekiz harf…
Yukarıdan,
Aşağıya…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder